5 Mart 1959’da Van‘ın Gürpınar İlçesi’nde doğdu. İlk ve Ortaokulu Tatvan Yatılı Bölge Okulu’nda okudu. Diyarbakır Merkez Öğretmen Lisesi’nde başladığı orta öğrenimini Van Alpaslan Öğretmen Lisesi’nde tamamladı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden 1983 yılında mezun oldu. Aynı yıl Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’ne araştırma görevlisi olarak başladı.

1987 yılında İstanbul Üniversitesi’nin kadrosuna geçti. “Genç Kalemler Mecmuası’nın Sistematik Tetkiki” konulu yüksek lisans tezini verdikten sonra aynı yıl, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde doktora öğrenimine başladı.
1988-1990 yılları arasında Türkiye’deki ilk siyasal muhalefet hareketi olan Yeni Osmanlılar Cemiyeti üzerinde araştırmalar yapmak üzere İngiltere’de bulundu. Aynı yıllarda University of London School of Oriental And African Studies (SOAS)’ta MA Programına devam etti. 
Ali Suavi ve Dönemi konulu doktora tezi ile ilgili araştırmalar yapmak üzere Belçika, Hollanda, Almanya, Avusturya, İsviçre, İtalya ve Fransa’daki bazı üniversite dokümantasyon merkezi ve araştırma enstitülerinde konuk araştırmacı olarak bulundu.
1991 yılında Yeni Türk Edebiyatı alanında doktor, 1992’de Yrd. Doçent, 1997’de Doçent oldu.

1999’da Van Yüzüncü Yıl Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı ve aynı bölümün öğretim üyesi iken milletvekili adayı olmak üzere istifa etti.

Siyasi hayatı, 18 yaşında Adalet Partisi Gençlik Kollarında başlayan Çelik, 1999 Milletvekili Genel Seçimlerinde Doğru Yol Partisi‘nden Van Milletvekili oldu. Seçimlerin hemen ardından Meclis Başkanlık Divanı üyeliğine seçildi.

2001 yılında AK Parti‘nin kurucuları arasında bulunmak üzere DYP’den istifa etti. AK Parti’nin programını yazan çekirdek kadronun arasında bulundu. Partinin meclis grubu oluşunca, Grup Başkanvekili oldu. 3 Kasım 2002 seçimlerinde ikinci kez Van’dan milletvekili seçildi.

Sayın Abdullah Gül‘ün Başbakan olduğu 58. Cumhuriyet Hükümeti’nde Kültür Bakanlığı yaptı. Sayın Recep Tayyip Erdoğan‘ın Başbakan olduğu 59. ve 60. Cumhuriyet Hükümetlerinde Milli Eğitim Bakanı olarak görev aldı.
 2002-2009 tarihleri arasında 6.5 yıla yakın Bakanlık yaptıktan sonra, AK Parti’nin 3. Olağan Büyük Kongresi’nde MKYK üyeliğine seçildi.

AK Parti Genel Başkan Yardımcısı, Tanıtım ve Medya Başkanlığı ve parti sözcülüğü görevlerini yürütmüştür.

Türkiye’de fikri ve siyasi akımlar, Türk kültürü, edebiyatı ve siyasi tarihi ile aktüel memleket meseleleri üzerine yayımlanmış 15 adet kitabı bulunan Çelik, iyi derecede İngilizce bilmekte, evli ve üç çocuk babasıdır.