697

kez görüntülendi

Muhyiddin Abdal Kimdir?

Asıl adı ve ailesi hakkında bilgi yoktur. Konar-göçer Yörük-Türkmen bir aileye mensup olduğu anlaşılmaktadır. Aydın’da doğduğu, Edirne’ye göçtüğü ve Bulgaristan sınırındaki Çöke’ye (Hacıdanişment köyü yakınlarındaki Muhittin Baba Tepesi çevresine) yerleştiği ifade edilmektedir. Eşrefoğlu Rumî’nin oğlu olduğu bilgisi tartışmalıdır. Doğum tarihi hakkında hiçbir bilgi ve belge bulunmamaktadır. 16. yüzyıl tekke şairlerindendir. Hacı, Sarı ve Süleyman adlı üç oğlunun olduğu sözlü kaynaklar tarafından söylenmektedir. Bu kaynaklara göre “Muhittin Baba Tepesi” yakınlarındaki Hacıdanişment, Sarıdanişment ve Süleymandanişment adlı köylerin kurucuları Muhyiddin Abdal’ın çocuklarıdır (Durbilmez 1998a: 41). Bazı kayıtlarda “Kara Baba” olarak tanındığı belirtilmektedir. Şiirlerinde Muhyiddin Abdal mahlasını kullanmıştır. ümmi olduğu ileri sürülse de iyi bir öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır. Şiirlerinde geçen Arapça ve Farsça sözler de bu tespiti desteklemektedir. Ölüm tarihi hakkında bilgi ve belge bulunamamıştır. 1529’de öldüğü yönündeki bilginin kaynağı da belirsizdir (Elçin 1988: 265). Türbesi Edirne’nin Lalapaşa ilçesine bağlı Hacıdanişment ve Vaysal köyleri arasında, Bulgaristan sınırındaki Muhittin Baba tepesindedir. İki ayrı kaynakta “Muhyiddîn Abdal el-ma’rûf bi Kara Baba el-medfûn fî Bolu” ve “Hazret-i Muhyiddîn Kuddise Sırrıhu’l-Azîz ism-i meşhûri Kara Baba el-medfûn fî Bolu” kayıtlarının bulunması ise şairin mezarının Bolu’da olduğunu düşündürmektedir. Aynı mahlası taşıyan ve Bolu’da mezarı bulunan başka bir şair yoksa, anılan iki “mezar”dan birini “Muhyiddin Abdal’ın makamı” olarak kabul etmek gerekecektir.

Şiirlerinin bir kısmı Muhyiddin Abdal Divanı (Durbilmez 1998) ve Tuyug ve Mâniler (Durbilmez 1996: 427-438) adlı yazma eserlerde toplanmıştır. “Seyrannâme” adı verilen meşhur bir destanı (Durbilmez 1997: 48-52) ile birlikte 16. yüzyılda yazılmış bazı cönklerde ve mecmualarda şiirlerine rastlanmaktadır.

Muhyiddin Abdal Dîvânı’nın altı nüshası tespit edilmiştir. İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Millet Kütüphanesi, Konya Mevlana Müzesi Kitaplığı ve Ürdün Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunan Muhyiddin Abdal Dîvânı’nın yazma nüshalarından başka Sadettin Nüzhet Ergun ve Besim Atalay’ın özel kütüphanelerinde de bu divanın nüshaları olduğu belirlenmiştir. Bu eserin bir nüshası TDK tarafından yayımlanan sekiz ciltlik Tarama Sözlüğü (1988) için taranmıştır. Sadettin Nüzhet Ergun kendisinde bulunan ve Abdalnâme adı verilen bu nüshayı taramış, devrin dil özelliklerinin yer aldığı tespit edilen dörtlükleri/ beyitleri Tarama Sözlüğü’nde örnek olarak vermiştir. Muhyiddin Abdal Dîvânı’nın incelenen nüshalardan hiçbiri müellif hattı değildir. Tam ve sağlam bir nüshası bulunamamıştır. Bu durum, şairin vefatından sonra şiirlerinin bir süre (16-19. yüzyıllar) sözlü gelenekte dilden dile aktarılmış, bu şiirlerden bazıları cönklere kaydedilmiş ve bazı Kalenderi-Bektaşi dervişler tarafından derlenip bir araya getirilerek Muhyiddin Abdal Dîvânı oluşturulmuş olabileceğini düşündürmektedir. Dîvân’ın elimizde bulunan nüshalarında yer almadığı hâlde şair adına kayıtlı pek çok şiirin bulunduğu da bilinmektedir (Durbilmez 1998a: 50).

Tuyug ve Mâniler adlı yazma eserin “Gazeliyât-ı Muhyiddîn Abdal” ve “Dîvân-ı Hazret-i Muhyiddîn Kuddise Sırrıhu’l-Azîz” başlıklı kayıtları vardır. Bunlardan ilki Bektaşi bacılarından Ârife Hanım’a ait bir yazma bulunmaktadır. Bu yazma eserin varlığı Sadettin Nüzhet tarafından bilim dünyasına duyurulmuştur (Ergun 1930: 276). İkinci yazma Konya Mevlâna Müzesi Kitaplığı’ndadır. Bayram Durbilmez tarafından yazılan “Muhyiddin Abdal’ın Tuyug ve Mâniler’i” adlı makalede şairin hayatı hakkında kısa bilgiler verilmekte, Tuyug ve Mâniler adlı on varak tutarındaki yazma eseri tanıtılmakta, bu yazmada bulunan 137 tuyuğ ve mani metnine yer verilmektedir (Durbilmez 1996: 427-438).

Şair hakkında yazılan ilk müstakil makale “Muhittin Abdal ve Eseri” (Ergun 1928: 36-42) adını taşır. Sadettin Nüzhet Ergun bu makaleden başka Bektaşi Şâirleri (Ergun 1930) ile Bektaşi Şâirleri ve Nefesleri (Ergun 1944) adlarını taşıyan kitaplarında da şair hakkında bilgiler ve şiirlerinden örnekler vermiştir. Vahit Lütfi Salcı tarafından yazılan “Edirne Halk Şairleri: Muhiddin Abdal” (Salcı 1942-1943) adlı makale serisinde de şair hakkında önemli bilgiler ve şiirlerinden örnekler bulunmaktadır.

Sayfalar: 1 2

Kaynakça

teis.yesevi.edu.tr