Esat Oktay Yıldıran (15 Şubat 1949 – 22 Ekim 1988), Türk asker. Kıbrıs Barış Harekâtı‘nda görev almış ve 12 Eylül Darbesi sonrası Diyarbakır Cezaevi‘nde İç Güvenlik Komutanı olarak görev yapmıştır. Diyarbakır Cezaevi’ndeki görev süresi boyunca tutuklulara işkence yaptırdığına dair iddialar vardır. Yıldıran, 22 Ekim 1988 günü suikast sonucu öldürülmüş ve Edirnekapı Şehitliği‘ne defnedilmiştir.
Yıldıran, 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekâtı‘nda görev yaptı.

Yıldıran, 12 Eylül Darbesi sonrası 24 Şubat 1981-1983 tarihleri arasında Diyarbakır E Tipi Askerî Cezaevi‘nde yüzbaşı rütbesiyle güvenlik amiri olarak görev yaptı. Diyarbakır‘a Ankara‘dan gönderildi. Başçavuş Mevlüt Akkoyun’un yerine göreve geldi. Görev süresi boyunca tutuklulara işkence yaptırdığına dair iddialar vardır.1980-84 yılları arasında, cezaevinde 30’dan fazla tutuklu öldü. Cezaevinde PKK‘nın kurucularından Kemal Pir ve Mehmet Hayri Durmuş, PKK Merkez Komite Üyesi Mazlum Doğan gibi isimler de öldü.

Yıldıran’ın 1980 sonrasında Diyarbakır Cezaevi’ne atanmasıyla bu cezaevinde Foucault‘cu anlamda disipliner teknikler uygulanmaya başlandığına dair iddialar vardır. Türkçe bilmeyen tutuklulara 1 gecede İstiklal Marşı, Andımız, Gençliğe Hitabe ve Atatürk İlkelerini ezberlettiğine dair söylemler vardır. Yıldıran’ın “Co” adında bir Alman çoban köpeği vardı. İddialara göre, bu köpek mahkumların cinsel organlarını ısırması için eğitilmişti ve tüm mahkumlar bu köpeği selamlamakla hükümlüydü.

Yıldıran hakkında şikâyetler olmasına rağmen hiçbir soruşturma veya dava isteği kabul edilmemiştir.

Yıldıran, Diyarbakır Cezaevi’ndeki görevinin bitişinin ardından İstanbul’a atandı. İstanbul 23. Piyade Tümeni’nde binbaşı rütbesiyle tabur komutanı olarak görev yaptı.
Yıldıran, 22 Ekim 1988 günü eşi ve bir çocuğu ile birlikte Ümraniye‘nin Sarıgazi semtindeki askerî lojmanların önündeki duraktan bir halk otobüsüne bindi. Aynı duraktan otobüse binen iki kişi, Yıldıran’ın oturduğu koltuğun arkasındaki sıraya geçti. Kalabalık olmayan otobüs, saat 14.50’de Kısıklı Meydanı’ndaki durağa geldiğinde durdu ve kapıların açıldığı sırada saldırganlardan biri ateş açtı. Arkasından açılan ateş sonucu mermilerden ikisi Yıldıran’ın boynuna ve sırtına isabet etti. Bir mermi de otobüste bulunan yolculardan birine geldi. Ateş açan iki saldırgan otobüsten inip kaçtı. Yıldıran ve vurulan diğer yolcu, hastaneye götürüldü. Yıldıran kurtarılamadı ve hayatını kaybetti. Suikastı, PKK üstlendi. Saat 21.00’de Cumhuriyet gazetesini arayan bir kişi, “Kısıklı’da cezalandırılan Esat Oktay Yıldıran, PKK tarafından öldürülmüştür. Biji Partiya Karkaren Kürdistan.” şeklinde konuştu. Yıldıran, PKK tarafından “Cellat” olarak anılmış ve ölüm listesine alınmıştı.

Dönemin İstanbul Emniyet Müdürü, gazetecilere, “Binbaşı otobüs içindeyken, sivil elbiseliyken vuruluyor. İki kişi oldukları tahmin ediliyor. Bir kişi ateş ediyor. Otobüs durduğu sırada kapılar açıldığında ateş ediyorlar ve kaçıyorlar.” dedi.

Suikast sonrası Genelkurmay Başkanlığı Genel Sekreterliği tarafından, “Çok kıymetli bir subay olarak isim yapmıştır ve daima da böyle anılacaktır.” açıklaması yapılmıştır.

1970 Kara Harp Okulu Mezunları, Yıldıran’ın öldürülmesine ilişkin “yeri doldurulamayacak müstesna insan” açıklamasında bulundu.

Yıldıran, Türk Silahlı Kuvvetleri Hizmet Övünç Madalyası ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Övünç Madalyası almıştır.  1 Ekim 2010’da Fatih‘te Şehitler Parkı’ndaki anıtta yer alan Yıldıran’ın ismi, Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekillerinin tepkileri üzerine Ergenekon davaları sırasında Fatih Belediyesi tarafından kaldırıldı. Yıldıran’ın adının yer aldığı mermer parça, belediye ekipleri tarafından söküldü.

Yıldıran’ın oğlu Timuçin Yıldıran, Nisan 2012’de Rasim Ozan Kütahyalı‘ya yazdığı yazılar nedeniyle dava açtı. Mahkeme, “Yıldıran’ın kişisel hatırasına hakaret” suçundan dolayı Kütahyalı’ya 90 gün hapis cezası verdi. Nagehan Alçı da aynı suçtan dolayı 105 gün hapis cezası aldı.

2012’de 12 Eylül Davası‘nın yeniden başlamasının ardından Genelkurmay Başkanlığı Genel Sekreterliği, Yıldıran ile ilgili açıklamalarda bulunmuştur:

• 2009 yapımı Bu Kalp Seni Unutur mu?adlı televizyon dizisinin bir bölümünde Yıldıran tarafından yaptırıldığı iddia edilen işkenceler ele alındı.
• 2015 yapımı Kanlı Postalfilminde Yıldıran’ı Mesut Akusta canlandırmıştır.
• 2017 yapımı 14 Temmuzfilminde Yıldıran’ı Bülent Keser canlandırmıştır.