Deli Filozof, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın dünya, yaşam, metafizik, aşk ve bağlılık konularında felsefi düşüncelerini sergilediği en önemli yapıtlarından biridir. Romanın baş kişisi “Deli Filozof” adıyla ünlü Hikmetullah Efendi bile, yaşamın gizlerine akıl erdirememektedir. Deli filozof, romanın sonunda şu sonuca varıyor: “İnsanlığın başını döndüren, işte üç büyük cinayte faktörü: aşk, can hırsı, para… Bu gerçekten ibret almak için hayat acı örneklerle doludur, ama insanoğlu fırsat düşkünü bir kördür.” Klasik bir yazarın, neşter gibi kullandığı kalemiyle eşsiz bir ibret dersi.